Spis treści
Obie te nazwy bywają powszechnie używane zamiennie. Wynika to z faktu, że określenia te dotyczą elementów złącznych o zbliżonym wyglądzie oraz zastosowaniu. Stąd właśnie biorą się wszelkie wątpliwości na temat klasyfikowania śrub i wkrętów, a w efekcie zamówienie lub nawet zastosowanie niewłaściwych elementów. W tym artykule postaramy się wyczerpująco wyjaśnić, na czym polega różnica między śrubą a wkrętem. Pomoże to w uniknięciu nieporozumień, a także skutków zakupu niewłaściwych elementów.
Kiedy śruba, kiedy wkręt – podstawowe informacje
Ujednolicenie nazewnictwa było konieczne, aby ułatwić znalezienie zamienników dla uszkodzonych lub zgubionych elementów złącznych. Wcześniej w takiej sytuacji możliwości przeważnie ograniczały się do dorobienia części na specjalne zamówienie. Dzięki normalizacji stało się to dużo prostsze. Jednak trzeba pamiętać, że na terenie naszego kraju obowiązuje kilka standardów, które nie zawsze okazują się ze sobą zgodne. Przykładowo, dokładnie ten sam element według PN, czyli Polskiej Normy, określa się „wkrętem dociskowym”, ale według międzynarodowego standardu ISO jest to już „śruba bez łba”. Obecnie powinniśmy posługiwać się raczej tą drugą normą, nawet jeśli jej zastosowanie wydaje się niezgodne z potocznie przyjętym nazewnictwem. Trzeba wiedzieć, że pierwotnie podział był raczej intuicyjny, a w efekcie praktycznie nie istniały kryteria pozwalające odróżnić kiedy śruba, kiedy wkręt. Zmieniło się to po wprowadzeniu ogólnoświatowego ujednolicenia.
Śruba czy wkręt? Jakie kryteria obowiązują?
Pierwsza różnica między śrubą a wkrętem, jaka przychodzi na myśl, to ich wygląd. Dość powszechnie przyjmuje się, że śruba wyróżnia się sześciokątnym gniazdem lub sześciokątnym łbem. Do takiego podziału nie pasują jednak tzw. śruby oczkowe. Inne kryterium zakłada, że wkręt musi posiadać gniazdo lub otwór pod śrubokręt. Pojawia się tu jednak problem chociażby z elementem określanym ISO 14580, który spełnia to kryterium, a mimo tego został sklasyfikowany jako śruba. Jeszcze innym podziałem mogłoby być zastosowanie do konkretnych materiałów. Śrubą określałoby się element z gwintem metrycznym, przystosowany do łączenia metalu z otworami gwintowanymi, natomiast wkrętami byłyby wyroby do materiałów nieposiadających takich otworów. Nie pasują tu jednak łączniki z gwintem metrycznym, które nadają się do stosowania nie tylko w gwintowanych otworach.
Czym zatem kierowano się ustalając podział kiedy śruba, a kiedy wkręt? Najprościej mówiąc, to zależy przede wszystkim od tego, jak głęboko dany element wchodzi w konstrukcję. Łeb śruby zawsze pozostaje na zewnątrz, natomiast wkręt może zostać wpuszczony praktycznie w całości. Oznacza to, że długość nominalna śruby nie obejmuje łba, w przeciwieństwie do wkrętów, w przypadku których należy dokonać pomiaru całej części. Powinniśmy pamiętać o tym producenci, podający wartości swoich wyrobów, jednak przed zakupem warto jeszcze się upewnić, aby wymiary pasowały do zastosowania.